Γράφει ο Γεώργιος Τορνικάντης
Στο πρώτο μέρος αναφερθήκαμε στην αρχαία ιστορία, μυθολογία, φιλοσοφία και γεωπολιτική της Μικράς Ασίας και τον καθοριστικό ρόλο που έπαιξε στην διαμόρφωση του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού και του Ελληνισμού ως πολιτιστικός φορέας και ως γεωπολιτική οντότητα. Στο δεύτερο μέρος θα εισέλθουμε στην χριστιανική περίοδο των πρώτων αιώνων και θα φτάσουμε στη Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. Μετά την νέα Μεγάλη Ενοποίηση του Ελληνισμού και την Ένωση των δύο πλευρών του Αιγαίου Πελάγους από τον Μέγα Αλέξανδρο, τον Μέγα Στρατηλάτη και Οραματιστή που έθεσε ως στόχο ζωής και σκοπό του έθνους την κατάλυση της Περσικής Αυτοκρατορίας και την απελευθέρωση της Ιωνίας δημιουργώντας έναν Νέο Κόσμο και μία Νέα Ελληνική Παγκόσμια Τάξη περνάμε στα ελληνιστικά βασίλεια της Μικράς Ασίας και της Μέσης Ανατολής, τα οποία διατήρησαν την ελληνικότητα τους και τον πολιτισμό τους και προετοίμασαν τον δρόμο για την Έλευση του Σωτήρα και του Ενσαρκωμένου Λόγου. (1)
Η Μικρά Ασία ως Εργαστήρι Πίστεως και ως Καταφύγιο Ψυχής
Η Έλευση του Ιησού Χριστού και το κήρυγμα Του έπεσε σαν κεραυνός εν αιθρία προκαλώντας τεράστιες τεκτονικές αλλαγές σε πολιτικό, κοινωνικό και φιλοσοφικό πεδίο. Το κύμα πίστεως και αφοσίωσης που ξέσπασε υπήρξε μεγάλο και σταδιακά αναπτυσσόμενο και σε πολλές περιοχές της Ασίας και της Αφρικής, ιδιαίτερα βίαιο και διαφοροποιημένο. Ο Τριαδικός Λόγος του Κυρίου και το ευαγγελικό μήνυμα της Αγάπης και της Σωτηρίας από τους μαθητές Του δεν μπόρεσε να γίνει πλήρως αντιληπτό και κατανοητό σε βάθος και σε όλη του την διάσταση από τις βάρβαρες μάζες, τις δύσκαμπτες μορφωμένες ελίτ και τις άρχουσες τάξεις που ήταν ταυτισμένες με τον παλαιό κόσμο και τα είδωλα του. Εξαιτίας του διαφορετικού φυλετικού υποστρώματος, του μορφωτικού επιπέδου, του πολιτιστικού επιπέδου και των ιδιωτικών και των τοπικών συμφερόντων ξέσπασαν πολλές αιρέσεις που λίγο έλειψαν να κλονίσουν τον Λόγο του Κυρίου και να αλλοιώσουν την Αλήθεια Του. Οι πιο σημαντικές και επικίνδυνες υπήρξαν ο Αρειανισμός που γεννήθηκε στην Αίγυπτο και ο Νεστοριανισμός που αναπτύχθηκε στη Συρία. Και ο Αρείος και ο Νέστορας ήταν ελληνομαθείς και χριστιανοί, οι οποίοι εισήγαγαν στον χριστιανισμό δικά τους χαρακτηριστικά και δικές τους αντιλήψεις φύση αντίθετες προς την πραγματική φύση του χριστιανισμού και την ουσία της Ορθοδοξίας όπως διαμορφώθηκε μετά το δόγμα. (2)
Η ευλογημένη Μικρά Ασία και ιδίως η περιοχή της Καππαδοκίας, υπήρξε το εργαστήρι της πίστεως καθώς τους δύο πρώτους αιώνες μετά Χριστόν, έλαβε μία ισχυρή πολιτιστική και φιλοσοφική σύγκρουση μεταξύ του ελληνοχριστιανισμού και του ιουδαιοχριστιανισμού για την κυριαρχία τους επί της νέας θρησκείας (3) και για την διαμόρφωση του δόγματος της με τελικό νικητή, τον ελληνισμό, ο οποίος άντλησε ιδέες και θέσεις για τις απαντήσεις περί ζωής και ψυχής από τον Αριστοτέλη και τον Πλάτωνα εκτοπίζοντας τον ιουδαϊσμό και σώζοντας την Αλήθεια του Κυρίου. Η Μικρά Ασία υπήρξε η γενέτειρα λαμπρών και φωτεινών ανθρώπων που με την ελληνομάθεια τους, την διορατικότητα τους, την φλογερή πίστη τους και την ακούραστη δράση της έσωσαν τον ‘’Χριστό’’ από τους κακόβουλους ‘’χριστιανούς’’, όρισαν και θεμελίωσαν το Δόγμα της Ορθοδοξίας με την φώτιση τους από το Άγιο Πνεύμα στις Οικουμενικές Συνόδους και έδωσαν όλη την ενέργεια τους, την ζωή τους και την περιουσία τους για την δημιουργία εκκλησιών και χριστιανικών κοινοτήτων βοηθώντας τους φτωχούς, τους άπορους και τα γυναικόπαιδα και λαμβάνοντας μετά θάνατον το φωτοστέφανο του Αγίου.
Ο ρόλος της Μικράς Ασίας στην διαμόρφωση της πίστεως μας και στην ευρύτερη σημασία της Οικουμενικής Ορθοδοξίας είναι ιδιαίτερα λειτουργικός, ενοποιητικός και σωτηριολογικός καθώς η περιοχή αναφέρεται συχνά στις επιστολές της Καινής Διαθήκης και οι 7 (αρχαίες) Εκκλησίες της θεωρούνται πως θα είναι οι ΜΟΝΕΣ καθαρές και αναλλοίωτες στα τελευταία χρόνια της ανθρωπότητας σύμφωνα με την Αποκάλυψη του Αγίου Ιωάννη.
Η Μικρά Ασία ως Ζωτικός Χώρος του Βυζαντίου
Όταν ο Μέγας Κωνσταντίνος επέλεξε την Κωνσταντινούπολη για πρωτεύουσα της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας το έκανε για δύο βασικούς λόγους:
πρώτον, για να δώσει νέα ταυτότητα στην αυτοκρατορία του με την αναγνώριση του χριστιανισμού ως επίσημη θρησκεία καθώς η Ρώμη εξέφραζε τον παλαιό κόσμο και την παλαιά θρησκεία, και δεύτερον δημιουργεί την πρωτεύουσα του σε μία ελληνική αποικία, το Βυζάντιο, που κατοικείται και περιτριγυρίζεται από ελληνικά φύλα και το οποίο βρίσκεται στην Ελληνική Χερσόνησο αποφασίζοντας κατά αυτόν τον τρόπο την στροφή της πολιτικής προς τα ελληνικά γράμματα και τον ελληνικό πολιτισμό.
Από την κήρυξη της Κωνσταντινούπολης ως Βασιλεύουσα και την δημιουργία της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας μετά το Σχίσμα με την Δυτική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, η Μικρά Ασία θα θεωρείται ως ζωτικός χώρος του Βυζαντινού κράτους, ως σιτοβολώνας και ως προπύργιο του ελληνισμού. Η Μικρά Ασία με την αχανής έκσταση της στο εσωτερικό της λειτουργούσε ως ζωτικός χώρος για την βυζαντινή ηγεσία, αν και κάθε φορά που δεχόταν νομαδικές επιδρομές έπρεπε να στέλνεται ο αυτοκρατορικός στρατός και ισχυρές ιππικές δυνάμεις προς αναχαίτιση των βαρβαρικών δυνάμεων, επίσης με την κατοχή της Ιωνικής γης, το Αιγαίο Πέλαγος αποτελούσε μία κλειστή ελληνική λίμνη και με την κατοχή της Πόλης, οι Βυζαντινοί έλεγχαν την πύλη προς την Μεσόγειο καθιστώντας την αυτοκρατορία μας μεγάλη περιφερειακή δύναμη λόγω της ένωσης των δύο ακτών του Αιγαίου, των Δαρδανελλίων Στενών και της Κωνσταντινούπολης ως γέφυρας μεταξύ Ευρώπης και Ασίας. Η Μικρά Ασία με τις απέραντες εκτάσεις τις, τους γαιοκτήμονες και τους αγρότες τις έτρεφε τους βυζαντινούς και εξασφάλιζε τα σιτηρά για τον στρατό, τον λαό και την αριστοκρατία. Η άδικη φορολογία και η ασφυκτική πίεση προς τους αγρότες και τους ιδιοκτήτες της γης προς όφελος των αριστοκρατικών κύκλων και των πλουσιοπάροχων τρόπων ζωής τους εξασθένισαν την αγροτική τάξη και ‘’έσπρωξαν’’ τους γαιοκτήμονες προς μία αντιβυζαντινή στάση ωθώντας τους κατά έναν παράδοξο τρόπο στην αγκαλιά των βαρβαρικών ορδών.
Η βυζαντινή μας ιστορία μας διδάσκει πως κάθε φορά που η Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία έχανε την Μικρά Ασία, ασφυκτιούσε γεωπολιτικά και γεωοικονομικά, και ο κίνδυνος εξάλειψης της αυτοκρατορίας και ανατροπής της άρχουσας τάξης μπορούσε να γίνει μόνο εξ’ ανατολών, το προπύργιο του Βυζαντινού Κόσμου και δευτερευόντως εκ δυτικών. (4)
Η Μικρά Ασία υπήρξε η αχίλλειος φτέρνα του βυζαντινού κράτους. (5) Μία γεωγραφική περιοχή που λόγω της ιδιαίτερης πολιτισμικής της φύσης και της πληθυσμιακής της συγκρότησης (6) απαιτούσε ιδιαίτερο χειρισμό, ευελιξία κινήσεων οικονομικών και διοικητικών προνομίων και ένα ευρύτερο ιδεολογικό αφήγημα προς αφομοίωση και συσπείρωση όλων των τάξεων της περιοχής, όπως ακριβώς απαιτείται και τώρα για την απομάκρυνση της από την τουρκική διοίκηση, την αυτονομία της και την ενσωμάτωση της στο ελληνικό πολιτισμικό και γεωγραφικό μοντέλο διοικήσεως και αξιοποιήσεως.
Ο Μεγάλος Ελεήμων Αυτοκράτορας του Βασιλείου της Νίκαιας και μετέπειτα Άγιος, Ιωάννης Βατάτζης το είχε δηλώσει ευθέως στους κύκλους του:
‘’Κάθε φορά που το Βυζάντιο διοικούταν από βασιλιάδες στρατιωτικούς, δοξαζόταν ενώ κάθε φορά που έπαιρναν τα ηνία του οι ευνούχοι, διαλύοταν’’.
Ήρθε το πέρασμα του χρόνου ώστε ο λόγος του Βασιλέα Ιωάννη να ληφθεί σοβαρά υπόψιν από τους στρατιωτικούς μας και οι σύγχρονοι ευνούχοι να λάβουν μία θέση στο κελί που τους αντιστοιχεί.
Σημειώσεις:
1. O Μέγας Αλέξανδρος και ο Παγκόσμιος Ελληνισμός – Theodor Birt
2. Η Ουσία της Ορθοδοξίας – Ανδρέας Θεοδώρου
3. Το Βυζάντιο, που ωφέλησε, που έβλαψε τον ελληνισμό; – Διονύσης Χιώνης
4. Το 1204 , η διαμόρφωση του Νεώτερου Ελληνισμού – Γεώργιος Καραμπελιάς
5. Η ιστορία του βυζαντινού κράτους – Georgi Ostrogorsky
6. Βυζαντινή Μικρά Ασία, Ακμή και Παρακμή (330 -1461μ.Χ.) – Νίκος Νικολούδης