του Μάριου Καναρίνη*
Το 2021 στο οποίο εισήλθαμε προσφάτως δε μας επιφέρει μόνο προβληματισμό και αβεβαιότητα συνεπεία των γεγονότων που μας περιβάλλουν και των συνθηκών που προκαλούν. Το 2021 ενδυναμώνει την εθνική μας υπερηφάνεια. Είναι η χρονιά που μας βρίσκει 200 χρόνια μακριά από το έτος της επιτυχημένης έναρξης του ίσως μεγαλύτερου αγώνα του Ελληνισμού, την Ελληνική Επανάσταση του 1821.
Αφορμή αυτού, αποφάσισα στο παρόν κείμενο να παραθέσω συνοπτικά μια μικρή σε έκταση κειμένου αλλά τεράστια σε μεγαλείο πτυχή. Πρόκειται για το ηθικό παράδειγμα που προσέδωσε η Εθνική Παλιγγενεσία σε ένα άλλο μεγάλο αγώνα στη νοτιοανατολικότερη εσχατιά του Ελληνισμού 134 χρόνια μετά, στον Απελευθερωτικό αγώνα της ΕΟΚΑ το 1955.
Οι αθάνατες και υπέρλαμπρες μορφές των ηρώων του 1821 καθώς και οι θυσίες τους αποτελούσαν ινδάλματα βίου και ηθικά παραδείγματα για πολλούς από τους αγωνιστές και ήρωες της ΕΟΚΑ. Πολλά είναι τα γραφόμενα των ίδιων των αγωνιστών με αναφορές στην επανάσταση και τις προσωπικότητές της.
Ο Αρχηγός ‘Διγενής’, γράφει μεταξύ άλλων στην πρώτη προκήρυξη του αγώνα της ΕΟΚΑ: «Αδελφοί Κύπριοι. Από τα βάθη των αιώνων μας ατενίζουν όλοι εκείνοι οι οποίοι ελάμπρυναν την Ελληνικήν Ιστορίαν δια να διατηρήσουν την ελευθερίαν των: οι Μαραθωνομάχοι, οι Σαλαμινομάχοι, οι Τριακόσιοι του Λεωνίδα και οι νεώτεροι του Αλβανικού έπους. Μας ατενίζουν οι αγωνισταί του 1821, οι οποίοι και μας εδίδαξαν ότι η απελευθέρωσις από τον ζυγόν δυνάστου αποκτάται πάντοτε με το αίμα.»
Εν συνεχεία, χαρακτηριστική η περιγραφή του αγωνιστή Αυγουστή Ευσταθίου στην αυτοβιογραφία του αναφερόμενος σε μια στιγμή που είδε το Γρηγόρη Αυξεντίου, το “Mάστρο” του, όπως τον αποκαλούσε, να δακρύζει. Τότε ευθύς τον ρώτησε: «Μάστρε γιατί κλαίεις; Πες μας να κλάψουμε τζιαι μεις». Εκείνη τη στιγμή, γράφει ο Ευσταθίου, «ως απάντηση μας διάβασε από το περιοδικό μιαν ιστορική δήλωση του Κολοκοτρώνη, ότι ο Θεός έβαλε την υπογραφή του για την Ελευθερία της Ελλάδας και ότι ο Θεός δεν παίρνει πίσω την υπογραφή του. Ναι βρε μισκήες, συνέχισε ο Μάστρος, έβαλε την υπογραφή του και για την Κύπρο ο Θεός και ο Θεός δεν παίρνει πίσω την υπογραφή του»[1].
Σε μεταγενέστερο κομμάτι της αυτοβιογραφίας ο αγωνιστής περιγράφει τις σκέψεις του στις 3 του Μάρτη του 1957, ενόσω βρισκόταν ως ο τελευταίος συμπολεμιστής πλάι στον Αυξεντίου εντός του κρησφυγέτου στο Μαχαιρά κατά τη διάρκεια της μάχης. «Εμένα, μετά τις ανατινάξεις με κατέλαβε ένα αίσθημα ενθουσιασμού. Τις προηγούμενες νύκτες είχα διαβάσει τα “Ματωμένα Ράσα” του Μελά, που αναφερόταν στην Επανάσταση του 1821 και συγκεκριμένα στη δράση και προσφορά του Παπαφλέσσα. Όλες οι ηρωικές στιγμές που έζησε ο Παπαφλέσσας, σαν οπτασία πέρασαν τάχιστα από τη μνήμη μου και ενθουσιάστηκα»[2].
Ο Κυριάκος Μάτσης, ο αγνός αυτός οραματιστής που οδηγήθηκε στην αθανασία στις 19 Νοεμβρίου του 1958 έγραφε στο ημερολόγιο του το 1944: «…Αλλ’ αν η γλώσσα δεν έχει την ικανότητα να τονίσει σε σένα ύμνους και παιάνες με τις πιο ψηλές νότες που μπορεί να αποδώσει ανθρώπινος λόγος, η ψυχή μας, η Ελληνική μας ψυχή, η ψυχή μέσα στην οποία τρέχει το αίμα του Λεωνίδα και του Αθανασίου Διάκου σε νιώθει και σε καταλαβαίνει, ω Θεά, και αισθάνεται το μεγαλείο της θυσίας σου μπρος στο οποίο θα αποκαλύπτονται ευλαβικά όλοι οι αιώνες και όλες οι εποχές…»[3]. Φανερώνεται και πάλι η μεταλαμπάδευση του πνεύματος των ηρώων του 21 στις καρδιές των ηρώων της ΕΟΚΑ.
Στη βιβλιογραφία περί του απελευθερωτικού αγώνα της ΕΟΚΑ εντοπίζονται αρκετά στοιχεία κυρίως σε προσωπικά γραφόμενα των αγωνιστών όπως προανέφερα. Ο αγώνας των Ελλήνων της Κύπρου αποτελεί ακόμα ένα έπος που επιβεβαιώνει ότι η φλόγα της Επαναστάσεως του 1821 έμεινε για χρόνια άσβεστη και χρέος μας σε αυτούς τους δύσκολους καιρούς είναι να παραμείνει αναμμένη και να μας οδηγεί σε όλη την πορεία μας καθώς και όταν η ανάγκη το απαιτήσει. Το ‘Ελευθερία ή Θάνατος’ όσο έχουμε σκλάβες πατρίδες οφείλει να αποτελεί όχι μόνο σύνθημα αλλά αίτημα και πόθος βαθιά χαραγμένος στη συνείδησή και στο έργο μας.
[1] Αυγουστής Ευσταθίου – Ο Ματρόζος της ΕΟΚΑ και της Κύπρου, Α. Ευσταθίου, Β’ Έκδοση, Εκδόσεις Επιφανίου, Λευκωσία 2012, σελ. 83.
[2] Ο.π. σελ.163
[3] Κυριάκος Μάτσης, Ο Οραματιστής – Κυριάκος Μάτσης, Ο Οραματιστής (kyriakosmatsis.com.cy)
*Ο Μάριος Καναρίνης είναι πτυχιούχος Πολιτικών Επιστημών του τμήματος Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Κύπρου.