Από τους βαλκανικούς ως τον ΄Β Π.Π
Ακολουθήστε μας στα Social Media:
Γράφει ο Θεόδωρος Νικολοβγένης*
Πρώτη δημοσίευση: 27 Σεπ 2022
Πλησιάζοντας την μεγάλη επέτειο της έναρξης των νικηφόρων Βαλκανικών Πολέμων (05 Οκτωβρίου) και του ΟΧΙ της 28ης Οκτωβρίου, ας γράψουμε λίγα λόγια για την συμμετοχή της Κύπρου (της εναλίας γης όπως έγραψε ο Ευριπίδης στην Ελένη) στους Αγώνες του Έθνους από τους ένδοξους Βαλκανικούς ως και τον ΄Β ΠΠ.
Γενικό ιστορικό πλαίσιο:
Η Κύπρος υποδουλώθηκε στην Οθωμανική Αυτοκρατορία το 1571 (118 δηλαδή έτη μετά την πτώση της Πόλης των Πόλεων).
Το 1821, η Κύπρος συμμετείχε ενεργά στην Εθνεγερσία. Συγκεκριμένα, έλαβαν μέρος στην Επανάσταση περί τους 800 αγωνιστές που έφεραν ως λάβαρο την γνωστή πλέον λευκή Σημαία με τον Γαλάζιο Σταυρό, πάνω στην οποία ήταν γραμμένη (έστω και ανορθόγραφα) η φράση ΣΗΜΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΑΤΡΙΣ ΚΥΠΡΟΥ. Να αναφέρουμε επίσης, ότι κατά κοινή ομολογία στην Κύπρο από τους εορτασμούς για τα 200χρονα, ήταν αυτή η Σημαία που έμεινε ως παρακαταθήκη. Να τονίσουμε επίσης, ότι την συμμετοχή της Κύπρου στην Εθνεγερσία επισφράγισε η θυσία του Αρχιεπισκόπου Κυπριανού, των Μητροπολιτών και πολλών προκρίτων, την 9η Ιουλίου 1821, που αποτέλεσε την αφορμή για τον μεγάλο Έλληνα ποιητή Βασίλη Μιχαηλίδη από το σκλαβωμένο Λευκόνοικο, (το χωριό που ο Νταγίπ θέλει να μετατρέψει σε βάση για τα Μη Επανδρωμένα του), να συγγράψει το πασίγνωστο ποίημα του. Μάλιστα το ποίημα αυτό συγγράφηκε περί τα 1890 αλλά εκδόθηκε στα 1911, που σημαίνει ότι επί 22 χρόνια οι Έλληνες της Κύπρου το απάγγελναν στα χωράφια, στους καφενέδες, στα τραπέζια και έτσι διατηρήθηκε. Και δεν μιλάμε για ένα μικρό ποίημα, είναι ένα ποίημα 56 στροφών.
Η “9η Ιουλίου, εν Λευκωσία Κύπρου” και η “Χιώτισσα”, δύο από τα γνωστότερα ποιήματά του
Δεν θα πρέπει να ξεχνάμε ότι η μητέρα του Ιωάννη Καποδίστρια κατάγονταν από την Κύπρο. Και ότι όταν ο Καποδίστριας ερωτήθηκε για το που θα πρέπει να φτάνουν τα σύνορα του νέου Ελληνικού Κράτους, αυτός απάντησε: « Εκεί που χύθηκε Ελληνικό Αίμα για την Ελευθερία, την Πόλη, τη Μικρασία, την Κύπρο κλπ.
Δυστυχώς, με την Εθνεγερσία του 1821, δεν απελευθερώθηκαν όλα τα εδάφη που ανέφερε ο Καποδίστριας και έτσι η Κύπρος είχε την τύχη της Μακεδονίας, της Μικράς Ασίας και των υπολοίπων υποδούλων περιοχών του Έθνους.
Έτος σταθμός για την κυπριακή ιστορία είναι το 1878, όπου με την Συνθήκη της Κωνσταντινουπόλεως μεταξύ Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και Βρετανίας, ένα από τα συμφωνηθέντα ήταν και η παραχώρηση της Κύπρου στην δεύτερη, με μίσθωμα. Με λίγα λόγια οι Βρετανοί ύψωσαν σημαία στη Λευκωσία και πλήρωναν ενοίκιο στην Οθωμανική Αυτοκρατορία στην οποία όμως ανήκε νομικώς το νησί.
Άρα, σε γενικές γραμμές, το 1571 οι Οθωμανοί αφικνούνται στην Κύπρο ενώ το 1878, οι Βρετανοί.
Βρετανοκρατία:
Από την πρώτη στιγμή που πάτησαν το πόδι τους στην Κύπρο οι Βρετανοί, δέχθηκαν το αίτημα του Κυπριακού Ελληνισμού για αυτοδιάθεση και Ένωση με την Μητέρα Ελλάδα. Κυριολεκτικά από την πρώτη στιγμή καθώς ο τότε Αρχιεπίσκοπος Κύπρου κατά την υποδοχή της βρετανικής κυβέρνησης στην Κύπρο, δήλωσε εν συντομία στην ομιλία του ότι οι Έλληνες της Κύπρου αποδέχονται τη νέα κυβέρνηση, από την οποία περιμένουν βοήθεια ώστε η νήσος να ενωθεί με την Ελλάδα, όπως ακριβώς και οι Ιόνιοι νήσοι (1864).
Αυτό δηλαδή που θα πρέπει να αποτυπωθεί στη μνήμη μας, είναι ότι για τους Έλληνες της Κύπρου, ήταν βαθιά ριζωμένος ο σκοπός της Ενώσεως, καθώς θεωρούσαν τους εαυτούς τους κομμάτι των Ελληνικών Πληθυσμών που ακόμη δεν είχαν απελευθερωθεί.
Η συμμετοχή λοιπόν πλήθους εθελοντών στους Βαλκανικούς, δεν ήταν ένα πυροτέχνημα στην πορεία του Κυπριακού Ελληνισμού, αλλά μια απολύτως φυσιολογική συνέχεια, των προηγούμενων αγώνων των Κυπρίων για την Απελευθέρωση και την Ένωση. Οι βαλκανικοί επίσης, ήταν και ο μεγάλος ιδεολογικός τροφοδότης του Κυπριακού Ενωτικού Κινήματος του 20ου αιώνα.
Συμμετέχοντας στους Βαλκανικούς Πολέμους:
Η έναρξη των Βαλκανικών Πολέμων (05 Οκτ 1912) , συνοδεύτηκε από κλίμα ενθουσιασμού στην Κύπρο, η οποία όπως είπαμε ευρίσκετο υπό Αγγλικής Κατοχής.
Είναι χαρακτηριστικά τα πρωτοσέλιδα των κυπριακών εφημερίδων που είχαν ως τίτλους «Ερρίφθη ο κύβος», «Ημέραι εκδικήσεως», «χτυπάτε πολεμάρχοι» κλπ.
Οι Έλληνες της Κύπρου, απλά έπραξαν αυτό που έπραξαν και οι υπόλοιποι Παν-Έλληνες εκτός Ελλαδικού Κράτους και έσπευσαν να καταταγούν στον Ελληνικό Στρατό ως Εθελοντές.
Τα αρχεία ομιλούν για 2.500 με 4.000 άνδρες και άλλες τόσες γυναίκες που σε σχέση με τον τότε πληθυσμό της Νήσου, αποτελούσαν τεράστιο ποσοστό.
Μεταξύ των «επωνύμων» εθελοντών, ήταν και:
Ο τότε Μητροπολίτης Κιτίου Μελέτιος Μεταξάκης και αργότερα Οικουμενικός Πατριάρχης
ο βουλευτής Λάρνακας – Αμμοχώστου Ευάγγελος Χατζηιωάννου
ο δήμαρχος Λεμεσού Χριστόδουλος Σώζος
ο αρχιμανδρίτης Μακάριος Μυριανθεύς και αργότερα Αρχιεπίσκοπος Κύπρου
βουλευτές της Λεμεσού Ευγένιος Ζήνων, Ιωάννης Κυριακίδης, Νικόλαος Λανίτης
Οι μετέπειτα διαπρεπείς φιλόλογοι – ερευνητές Γιάγκος Τορναρίτης, Χρήστος Παντελίδης και ο ποιητής Γλαύκος Αλιθέρσης
Το πρόβλημα που υπήρχε τότε, ήταν ότι η Αγγλία τηρούσε ουδετερότητα οπότε οι εθελοντές αναγκάζονταν να ταξιδεύουν μέσω Αλεξάνδρειας της Αιγύπτου, οπότε κατά συνέπεια οι εκ Κύπρου εθελοντές καθυστέρησαν να καταφθάσουν στον Πειραιά, εν αντιθέσει με του Κύπριους φοιτητές που σπούδαζαν στον Ελλαδικό χώρο και κατατάχθηκαν από την πρώτη στιγμή.
Οι εκδηλώσεις με συχνές δοξολογίες στους ναούς για κάθε νίκη του ελληνικού στρατού, τα τηλεγραφήματα προς τον πρωθυπουργό Ελευθέριο Βενιζέλο, οι συχνοί έρανοι κατά τη διάρκεια της κυριακάτικης Θείας Λειτουργίας, οι ομιλίες των πολιτικών και των αρχιερέων, και γενικότερα οι ποικίλοι τρόποι με τους οποίους ο κυπριακός ελληνισμός προσπαθούσε να προβάλει τη συμπαράστασή του, γίνονταν υπό ενός μανδύα καμουφλαρίσματος καθώς ο άγγλος Αρμοστής Hamilton Goold Adams στις 23 Οκτ 1912 δημοσίευσε προκήρυξη που καλούσε τους Έλληνες να τηρούν αυστηρή ουδετερότητα. Προέβλεπε μάλιστα και αυστηρές ποινές φυλάκισης ή μεγάλων χρηματικών ποσών, ελέγχους στα τελωνεία σχετικά με τις προμήθειες που αποστέλλονταν στην Ελλάδα κλπ
Είναι χαρακτηριστικό επίσης, πως παρά τα πενιχρά μέσα ενημέρωσης της εποχής, οι κάτοικοι του νησιού συγκεντρώνονταν σε σημεία που υπήρχε παροχή πληροφοριών ώστε να είναι ενημερωμένοι για την εξέλιξη της προέλασης του Στρατού. Μάλιστα υπάρχουν αναφορές, πως στοιχημάτιζαν ακόμη και χρηματικά ποσά, περί της ακριβούς ημερομηνίας απελευθέρωσης των υποδούλων πόλεων, με χαρακτηριστική την απογοήτευσή τους όταν πληροφορήθηκαν με μια ημέρα καθυστέρηση την Απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης , διότι ήθελαν να το συνδυάσουν με τον εορτασμό του Αγίου Δημητρίου.
Ο κόσμος δηλαδή ζούσε σαν να ελάμβανε κι αυτός μέρος στον πόλεμο. Οι επιτυχίες του Εθνικού Κέντρου ήταν το θέμα συζήτησης των Ελλήνων της Κύπρου
Θα θέλαμε στο σημείο αυτό, να παραθέσουμε δύο πολύ μικρά χαρακτηριστικά αποσπάσματα από την διδακτορική διατριβή του ιστορικού κ. Πέτρου Παπαπολυβίου:
1.Αρκετά ενδεικτικές του ενθουσιασμού που επικράτησε στην Κύπρο είναι και οι ονομασίες καταστημάτων με ονόματα προσωπικοτήτων ή τοπωνύμια της τρέχουσας πολεμικής επικαιρότητας, κάτι που είχε παρουσιασθεί και στο παρελθόν κατά την περίοδο του ελληνοτουρκικού πολέμου του 1897. Απαριθμούμε τα “λαμπρά ονόματα” με τη σειρά που εμφανίστηκαν στον τύπο: Εστιατόριο «Η αναγεννηθείσα Θεσσαλονίκη» (στη Λεμεσό), Κουρείο «Ο Βενιζέλος», Ξενοδοχείο «Ο Ελευθέριος Βενιζέλος», Σιδηρουργείο «Ο Μέγας Αλέξανδρος», Τυπογραφείο «Η Θεσσαλονίκη», Καφενείο «Τα Ιωάννινα», Κουρείο «Το Μπιζάνι» (στη Λευκωσία), κ.ά.
Ξεχωριστή αναφορά πρέπει να γίνει στην ευρηματικότητα των ιδιοκτητών του «Βασιλικού Ζαχαροπλαστείου Βουλγαροκτόνος Βασιλεύς Κωνσταντίνος ΙΒ΄» στη Λάρνακα που δεσμεύτηκαν ότι η επιτροπή εθνικών εράνων της πόλης θα έλεγχε τα λογιστικά τους βιβλία και θα κατακρατούσε το 2% των κερδών.
2. Ο ενθουσιασμός που κατέλαβε τους Έλληνες Κύπριους έφθανε πολλές φορές σε σημεία υπερβολής, όπως φαίνεται από τον τρόπο αγγελίας από κυπριακή εφημερίδα του θανάτου ενός γέροντα κατοίκου χωριού της Λεμεσού: «παρέδωκε το πνεύμα εις τον Ύψιστον, αφού ηυτύχησε να ιδή την ανάστασιν του πολυπαθούς Έθνους μας».
Στα αρχεία του Κράτους στην Αθήνα έχουν εντοπισθεί 91 επιστολές από όλη την Κύπρο οι οποίες συνόδευαν αποστολή εισφορών κατά τα έτη 1912 – 1913. Οι επιστολές απευθύνονται στον Ελευθέριο Βενιζέλο.
Ως η πιο αυθεντική και αντιπροσωπευτική απεικόνιση του λαϊκού αισθήματος μπορεί να θεωρηθεί η ανορθόγραφη επιστολή του χωρικού από την Κλήρου Χρήστου Χρυσαφιάδη, ημερομηνίας 27 Φεβρουαρίου 1913, η οποία συνόδευε την προσωπική του εισφορά, ύψους τριών λιρών:
Εξοχώτατον προθυπουργόν της Ελλάδος, Εις Αθήνας
Εγώ ο ταπεινός δούλος και υπίκουος Έλλην, Χρύστος Κ. Χρησαφίαδης εκ του χορίου Κλήρου της επαρκίας Λευκοσίας εξ’όλης μου ψηχής και ευχαριστίσεος στέλλω διά μέσον Τραπέζης Αθηνών εκ μέρους μου και ατομικές μου τρης, Αριθμός 3, λήρας Ανκλίας διά τον Εριθρόν Σταβρόν. Γονίκλητος παρακαλώ την υμετέραν εξοχώτιταν όπος τα δεχτοί διότι Αυτόν το μηδαμηνόν ποσόν ειδοίναμην να στείλω. Παρακαλώ χαράξατέ με δύο λέξης της παραλαβής δια να ειδούν και ειχοργιανί μου να συνκοινιθούν να στείλουν και εκοίνη.
Ασπάζομαι την δεξιάν της υμετέρας εξοχώτιτος ,
Ταπινός δούλος και υπίκουος
Χρύστος Κ. Χρησαφίαδης».
Ιδιαίτερη μνεία θα πρέπει να γίνει και σε δυο πρόσωπα.
1. Στον εν ενεργεία Δήμαρχο Λεμεσού Χριστόδουλο Σώζο, ο οποίος κατατάχθηκε ως εθελοντής και παρά τις συστάσεις του ιδίου του Βενιζέλου περί ιδιαίτερης μεταχείρισης, υπηρέτησε ως απλός τυφεκιοφόρος , υπήρξε ένας εκ των απελευθερωτών της Θεσσαλονίκης και έπεσε τελικώς στο Μπιζάνι την 6ης Δεκεμβρίου ανήμερα του Αγίου Νικολάου του 1912.
Η θυσία του, έκανε πάταγο στο νησί. Η δε σύζυγός του παρομοιάζονταν από τον κυπριακό τύπο με την Ναταλία Μελά.
2. Η 2η προσωπικότητα είναι αυτή του τότε Αρχιμανδρίτη Μακάριου Μυριανθέως (Παπαϊωάννου) από τον Πρόδρομο της Μαραθάσας. Οι Βαλκανικοί Πόλεμοι τον βρίσκουν Αρχιμανδρίτη στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, απ’ όπου έφυγε για να καταταγεί στον Ελληνικό Στρατό ως εθελοντής. Καθ’ όλη τη διάρκεια των δυο πολέμων υπηρέτησε ως στρατιωτικός ιεροκήρυκας και διακρίθηκε. Τιμήθηκε μάλιστα με τον Αργυρούν Σταυρό του Σωτήρος και με μετάλλιο.
Ο Παπαφλέσσας της Κύπρου
Αυτήν την προσωπικότητα θα την ξανασυναντήσουμε πιο κάτω.
Να δούμε και την υποδοχή των κυπρίων βαλκανιομάχων στην Κύπρο. Αποτυπώνουμε το απόσπασμα από την διδακτορική διατριβή του ιστορικού Πέτρου Παπαπολυβίου
Όπως γίνεται ευκόλως κατανοητό, όλοι αυτοί οι εθελοντές που επέστρεψαν, αποτέλεσαν τα κύτταρα που κρατούσαν στη ζωή τον πόθο για την Ένωση.
Συμμετέχοντας στον ‘Α Π.Π:
Την περίοδο των Βαλκανικών πολέμων ακολουθεί ο Ά ΠΠ κατά τη διάρκεια του οποίου έχουμε καταγραφή Κυπρίων εθελοντών στη Μάχη του Σκρα.
Στις 5 Νοεμβρίου 1914,η απόφαση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας να εισέλθει στον πόλεμο στο πλευρό των Κεντρικών Δυνάμεων, είχε ως αποτέλεσμα την προσάρτηση της Κύπρου στη βρετανική Αυτοκρατορία. Έπαψε δηλαδή πλέον να ισχύει η Συμφωνία της Κωνσταντινουπόλεως.
Με την είσοδο της Ελλάδος στον πόλεμο στο πλευρό της ΑΝΤΑΝΤ, και παράλληλα με τις εν γένει γεωπολιτικές στεκιές ( για να χρησιμοποιήσουμε κι έναν όρο του μπιλιάρδο) που έλαβαν χώρα, μετέτρεψαν σε σύμμαχο της Αγγλίας τον Τσάρο της Ρωσίας. Αποτέλεσμα ήταν η προσφορά της Κύπρου στην Ελλάδα, τον Οκτώβριο του 1915.
Οι Έλληνες της Κύπρου αιτήθηκαν, από τους πρώτους μήνες του πολέμου, από τις κυβερνήσεις της Βρετανίας και της Γαλλίας, την οργάνωση κυπριακού εκστρατευτικού σώματος, με βασικό κορμό τους βετεράνους εθελοντές των Βαλκανικών πολέμων.
Η βρετανική κυβέρνηση δεν έδωσε σημασία στις προτάσεις αυτές, και στα πρώτα χρόνια του πολέμου κατατάχθηκαν εθελοντικά στο βρετανικό ή γαλλικό στρατό μερικές δεκάδες Κυπρίων.
Το καλοκαίρι του 1916 άρχισε η μαζική κατάταξη Κυπρίων στο βρετανικό στρατό, στο ειδικό σώμα των έμμισθων ημιονηγών που δημιουργήθηκε. Ο αριθμός των Κυπρίων ημιονηγών, υπολογίζεται τουλάχιστον στις 10-12 χιλιάδες άνδρες, με το σύνολο σχεδόν των στρατολογηθέντων να έχει υπηρετήσει στο Μακεδονικό Μέτωπο.
Στη στρατολόγηση του 1916-1918 ανταποκρίθηκαν και πολλοί Μουσουλμάνοι της Κύπρου (το ποσοστό τους, μέχρι το 1918, υπολογίστηκε σε 11% περίπου), παρά τις προσπάθειες της πολιτικής τους ηγεσίας να αποτραπεί η κατάταξή τους.
Και αυτό λέει πολλά σχετικά με τι πραγματικά αισθάνονταν οι άνθρωποι αυτοί καθώς καταταγόμενοι στον βρετανικό στρατό υπήρχε σοβαρή πιθανότητα να βρεθούν αντιμέτωποι με τον οθωμανικό.
Μετά τον Ά ΠΠ, και μετά την ογκώδη συμμετοχή των Κυπρίων στο βρετανικό στρατό, οι Έλληνες της Κύπρου άρχισαν να ζητούν ξανά από την Αγγλία την αυτοδιάθεση και Ένωση με την Ελλάδα.
Συμμετέχοντας στην Μικρασιατική Εκστρατεία:
Ακολούθησε η αποβίβαση του Ελληνικού Στρατού στη Σμύρνη και το Έπος της Μικράσιας. Ο Κυπριακός Ελληνισμός συμμετείχε κι εκεί και εν τέλει παρακολούθησε την πορεία του Στρατού μας και τον ξεριζωμό των Μικρασιατών μας.
Η Κύπρος, σε σχέση με τις υπόλοιπες Ελληνικές νήσους δέχθηκε τους λιγότερους εκτοπισθέντες λόγω κυρίως της πολιτικής που ακολούθησε η Βρετανία καθώς δεν ήθελε άλλους Έλληνες στο νησί.
Τα επόμενα χρόνια, η μητροπολιτική Ελλάδα μαστίζονταν από τον Εθνοκτόνο Διχασμό και προσπαθούσε μετά πόνων και βασάνων να τακτοποιήσει τους εκτοπισμένους.
Στην Κύπρο ωστόσο, ο Ελληνισμός έμενε στοχοπροσηλωμένος στους Αγώνες για την Ένωση. Δεν θα μπορούσε να συμβεί κάτι διαφορετικό καθώς οι βαλκανιομάχοι του ‘12, πλέων ήταν οι 40άρηδες επικεφαλής, εκπαιδευτικοί και επιχειρηματίες του νησιού.
Εδώ να πούμε ότι το 1925, η Κύπρος από Αγγλικό προτεκτοράτο έγινε αποικία του στέμματος.
Ο Μακάριος ήταν αδιάλλακτος μαχητής, τασσόμενος ενάντια σε κάθε είδους συμβιβασμό με τους Βρετανούς αποικιοκράτες και υπέρ λύσεως του προβλήματος της Κύπρου με άμεση και άνευ όρων ένωση του νησιού με την Ελλάδα.
Την αφοσίωσή του προς την Ελλάδα εξέφρασε αρκετές φορές έμπρακτα. Εκτός από τη συμμετοχή του ως εθελοντή στους Βαλκανικούς πολέμους, διενήργησε μεταξύ 1926 και 1928 εκτεταμένης κλίμακας εράνους στην περιφέρειά του, με αποτέλεσμα να συγκεντρωθεί το όχι ευκαταφρόνητο για την εποχή ποσόν των 2.800 λιρών. Το μεγαλύτερο μέρος του ποσού αυτού διετέθη για την ενίσχυση της ελληνικής πολεμικής αεροπορίας. Ένα αεροπλάνο που αγοράστηκε, ονομάστηκε τιμητικά «Κυρήνεια». Σχετικοί ήταν τότε και οι στίχοι του ποιητή Περδίου:
Με τό ράσο τῆς Κερήνειας, πού φουσκώνει στόν ἀγέρα
καί μέ τοῦ λαοῦ τή φλόγα, πού τήν Κύπρο πυρπολεῖ,
δώσαμε τό πρῶτο δώρο στή χρυσῆ μας τή Μητέρα
κι’ εἶθε πρῶτο νά μᾶς φέρῃ τό δικό της τό φιλί!
Τα Οκτωβριανά του 1931
Τον Σεπτέμβριο του 1931, ο σερ Ρόναλντ Στορς αποφασίζει να επιβάλει νέους φόρους, οι οποίοι όμως δεν εγκρίθηκαν από το Νομοθετικό Συμβούλιο (στο οποίο συμμετείχαν και Έλληνες της Κύπρου) και με βασιλικό διάταγμα προσπαθεί να παρακάμψει την διαδικασία. Στις 18 Οκτωβρίου, με λόγο που αναγνώστηκε σε όλους τους ναούς, ο Μητροπολίτης Κιτίου ζητά από τον κυπριακό λαό να συμφιλιωθεί και να αγωνιστεί για τον κοινό σκοπό, την ένωση με τη μητέρα Ελλάδα.
Στις 21 Οκτωβρίου παραιτούνται και οι υπόλοιποι Έλληνες (μετά τον Μητροπολίτη Κιτίου) από το Νομοθετικό Συμβούλιο και η ανακοίνωσή τους αναγιγνώσκεται σε εκδήλωση της Εμπορικής Λέσχης Λευκωσίας. Μετά το τέλος της εκδήλωσης, πορεία διαμαρτυρίας ξεκινάει προς το Κυβερνείο, ενώ παρόμοια διαμαρτυρία ξεσπά στο Διοικητήριο Λεμεσού, στην Αμμόχωστο, και σε άλλες πόλεις.
Τότε λοιπόν ήταν που για πρώτη φορά ο Κυπριακός Ελληνισμός ήρθε αντιμέτωπος με μαζικά και οργανωμένα μέτρα καταστολής από την πλευρά των βρετανών. Το αποτέλεσμα της εξέγερσης ήταν ζημιές σε κυβερνητικά κτήρια, (το κυβερνείο πυρπολήθηκε) ενώ από την πλευρά των Ελλήνων υπήρχαν πολλοί νεκροί και τραυματίες. Επίσης εξορίστηκαν όσοι θεωρήθηκαν ως κεφαλές της εξέγερσης , μεταξύ των οποίων και ο Κυρηνείας Μακάριος και επιπλέον επιβλήθηκε υπερφορολόγηση στους Έλληνες κατοίκους ως τιμωρία για τις ζημιές σε κυβερνητικά κτήρια που προξένησαν.
Η εξέγερση του ‘31, ήταν η μεγαλύτερη εναντίον των βρετανών , μετά από τον αγώνα της ΕΟΚΑ.
Φθάνουμε έτσι στα 1933 όπου το στέμμα τοποθετεί ως κυβερνήτη τον Πάλμερ , ως το 1939, ο οποίος διοίκησε με δικτατορικό τρόπο. Η περίοδος αυτή έμεινε στην ιστορία ως Παλμεροκρατία.
Συμμετέχοντας στον ΄Β ΠΠ:
Η στρατηγική των βρετανών στην Κύπρο μεταβλήθηκε καθώς η Ελλάδα εισήλθε στον Β ΠΠ εναντίον του Άξονα. Πλήθη Ελλήνων της Κύπρου, βλέποντας το γεγονός αυτό ως μιας πρώτης τάξεως ευκαιρία ευοδώσεως των Εθνικών πόθων, έσπευσαν να καταταχθούν στον Ελληνικό Στρατό (6.000) και το βρετανικό στρατό. Τα αρχεία ομιλούν για 30.000 Κυπρίους, ενώ τα ονόματα των 600 νεκρών από την Κύπρο μπορεί να συναντήσει κανείς 56 στρατιωτικά κοιμητήρια 17 χωρών, του ΕΛ Αλαμέιν στη βόρειο Αφρική , στο Ρίμινι, στην Παλαιστίνη, κ.α.
Είναι πολύ συγκινητικό το περιστατικό που περιγράφει ο καθηγητής Χριστόδουλος Γιαλλουρίδης:
«Οι Κύπριοι φοιτητές στην Αθήνα μεταξύ των οποίων και ο πατέρας μου κατετάγησαν εθελοντές πολεμιστές στο αλβανικό έπος. Ο πατέρας μου πυροβολήθηκε από Ιταλό στρατιώτη στην καρδιά, αλλά σώθηκε διότι στο τσεπάκι μπροστά από την καρδιά του είχε ένα μικρό Ευαγγέλιο που του έκανε δώρο ο Δαμασκηνός Ζακύνθου. Η σφαίρα καρφώθηκε στο βιβλίο και έσκισε ελάχιστα το δέρμα του.
Η γρατζουνιά του υπενθύμιζε πάντα πως σώθηκε. Ο πατέρας μου δεν είχε καμία σχέση με τα όπλα, δεν είχε πάει στρατό στην Κύπρο που ήταν υπό βρετανική κατοχή. Και του είχαν πει: στην πρώτη μάχη θα μάθεις να πολεμάς.
Όταν ο Ιταλός που τον πυροβόλησε είδε ότι δεν έπαθε τίποτα, τον συνέλαβε και τον παρέδωσε στον διοικητή του»
Το 1946, με το πέρας του Β ΠΠ, ο Αρχιεπίσκοπος Κύπρου Λεόντιος (ο μόνος ιεράρχης που είχε παραμείνει στο νησί μετά τις εξορίες του 1931) μετέβηκε στο Λονδίνο ώστε να ζητήσει από τους βρετανούς αυτά που οι ίδιοι είχαν υποσχεθεί στους Έλληνες της Κύπρου, δηλαδή την απόδοση της νήσου στην Ελλάδα.
Απεβίωσε το 1947 σε ηλικία 51 ετών, και τον διαδέχθηκε ο Κυρήνειας Μακάριος Μυριανθεύς για τον οποίον μιλήσαμε προηγουμένως.
Το 1950 έλαβε χώρα το ενωτικό δημοψήφισμα, και το 1955 ξεκίνησε ο επικός αγώνας της ΕΟΚΑ.
Από εκεί και έπειτα τα γεγονότα, είναι λίγο πολύ γνωστά.
Επίλογος:
Βλέπουμε λοιπόν έναν Ελληνισμό ο οποίος συνεχώς συμμετέχει στους αγώνες του Έθνους και πάντοτε εμπνέεται από την ιδέα της Ενώσεως με τον Μητροπολιτικό κορμό.
Για του Έλληνες της Κύπρου, η Ένωση με την Μητέρα Ελλάδα αποτέλεσε την Μεγάλη Ιδέα.
*Απόφοιτος ΣΣΕ, ΕΚΠΑ
Πηγές:
Πέτρου Παπαπολυβίου: Η ΚΥΠΡΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΒΑΛΚΑΝΙΚΟΙ ΠΟΛΕΜΟΙ: ΣΥΜΒΟΛΗ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΚΥΠΡΙΑΚΟΥ ΕΘΕΛΟΝΤΙΣΜΟΥ
https://neakypros.com.cy/oi-valkanikoi-polemoi-1912-1913-88829.html
http://www.polignosi.com/cgibin/hweb?-A=10078&-V=limmata
Το 1940 και η Κύπρος
http://www.polignosi.com/cgibin/hweb?-A=815&-V=limmata
http://leventismuseum.org.cy/collections/permanent-collections/british-rule/6