Γράφει ο Γεώργιος Τορνικάντης
Ο Ελληνισμός αποτελεί επί αρχαιοτάτων χρόνων το σύνολο πληθυσμιακών ομάδων οι οποίες ομιλούν την ελληνική γλώσσα, έχουν ελληνικά ήθη και έθιμα, πιστεύουν στους Έλληνες ‘’θεούς’’ και κυλάει στις φλέβες τους ελληνικό αίμα. Οι ομάδες αυτές ή κοινότητες ήταν οργανωμένες σε πόλεις-κράτη με διαφορετική διοικητική δομή, διαφορετικό πολίτευμα μεταξύ τους και με διαφορετικό βασιλέα σε κάθε βασίλειο του οποίου πολλές φορές η καταγωγή του συνδέονταν με την ιστορία του τόπου ή με κάποιο μύθο που ακολουθούσε τον οίκο της οικογένειας του από την ίδρυση της πόλης. Η κάθε μία πόλη προήγαγε τον δικό της πολιτισμό και τις δικές τις αξίες μέσω της τέχνης του θεάτρου (δράμα, κωμωδία, τραγωδία), των εικαστικών τεχνών (γλυπτική, κεραμική, αγγειοπλαστική, κ.α.), των επιστημών (φυσική, αστρονομία, γεωγραφία, κ.α.) και της φιλολογίας (φιλοσοφία, ποίηση, ρητορική, κ.α.) σε έναν ποιοτικό ανταγωνισμό μεταξύ των ελληνικών πόλεων και όλες αποτελούσαν οργανικά μέλη του ευρύτερου ελληνικού πολιτισμού. Επομένως, ο Ελληνισμός εκπροσωπεί μέχρι σήμερα ένα πολιτισμικό μοντέλο διεθνούς εμβέλειας με γεωγραφικές και γεωπολιτικές προεκτάσεις.
Η Μικρά Ασία και η Μεγάλη Ενοποίηση
Από τα μυθικά χρόνια των Ελλήνων αποδόθηκε ιδιαίτερη γεωπολιτική σημασία και γεωγραφική αξία στην Μικρά Ασία. Ο πόλεμος της Τροίας αποτελεί το κεφάλαιο του αρχαίου Ελληνισμού που λειτούργησε ως γεωπολιτικό δόγμα και ως πολιτισμική πρόταση. Οι ελληνικές πόλεις της ηπειρωτικής ‘’ευρωπαϊκής’’ Ελλάδας ενώθηκαν υπό την ηγεσία του Βασιλέως Αγαμέμνονα και οργάνωσαν τον μεγαλύτερο πολεμικό στόλο μέχρι τότε για να υποτάξουν την Τροία, την πρώτη δύναμη της περιοχής ναυτικής και εμπορικής εμβέλειας, η οποία έλεγχε τα Στενά των Δαρδανελίων με πρόφαση την αρπαγή της Ωραίας Ελένης από τον Τρώα πρίγκιπα, Πάρη και την προσβολή που διέπραξε στο πρόσωπο του Σπαρτιάτη Βασιλέα, Μενέλαο. Δεν αμφιβάλλουμε για την ομορφιά και την γοητεία της Ελένης, ούτε για την πραγματική προβολή που διεπράχθη προς το πρόσωπο ενός σύμμαχου και εταίρου, όπως η Τροία και η Σπάρτη, ούτε για την γενναιότητα και την τιμή που έδειξαν οι Τρώες κατά την διάρκεια του δεκαετούς πολέμου, αλλά δεν έχουμε καμία αμφιβολία πλέον και για την γεωπολιτική σημασία της Μικράς Ασίας για τον Ελληνισμό μέχρι την σύγχρονη ιστορία μας και ότι τελικά η Ωραία Τροία ήταν πιο σαγηνευτική για τους Έλληνες της εποχής από ότι η Ελένη!Σε αυτό το σημείο θα ήθελα να επισημάνω πως για την κατανόηση του κειμένου χρησιμοποιώ τον όρο Έλληνες και Τρώες, δίνοντας έμφαση στην πολιτισμική και γεωγραφική συνοχή των πρώτων σε αντίθεση με τους δεύτερους οι οποίοι ήταν επίσης ελληνικό φύλο στην ασιατική πλευρά (το μαρτυρούν τα ελληνικά τους ονόματα, οι Έλληνες ‘’θεοί’’ που λάτρευαν, η ελληνότροπη κουλτούρα τους με σαφώς επιρροές από την Ασία και ο ‘’πατέρας’’ της ποιήσεως και του λόγου, ο Όμηρος)
Ο πόλεμος της Τροίας ή αλλιώς η Ιλιάδα όπως έγινε γνωστή παγκοσμίως αποτελεί ένα περισπούδαστο μάθημα γεωπολιτικής, οικονομικής γεωγραφίας, στρατιωτικής τέχνης, πολιτιστικής διπλωματίας και πολιτισμικής επιχείρησης. Ο σκοπός της ‘’μυθικής’’ αυτής αποστολής ήταν η ένταξη της Τροίας, η οποία διέθετε ένα παλαιού τύπου σύστημα διοικήσεως, παραγωγής και λειτουργίας και ήταν ένα κλειστό και εσωστρεφές κράτος, σε ένα μεγαλύτερο και ευρύτερο εξωστρεφές ελληνικό σύστημα αξιών και αρχών υπό την ηγεμονία της Αθήνας και λαμβάνοντας σημαντική και συμβολική θέση στον νέο οργανισμό λόγω της αξίας της και της γεωγραφία της και να μετατρέψει το Αιγαίο Πέλαγος σε κλειστή λίμνη θέτοντας τις βάσεις για την δημιουργία της πρώτης μεγάλης ναυτικής δύναμης στον τότε γνωστό κόσμο. (1)
Δυστυχώς για τους Έλληνες, δεν διαβάσαμε τον Όμηρο ή απλά δεν τον καταλάβαμε τι ήθελε να μας πει.
Η Μικρά Ασία ως Πολιτιστικό Κέντρο και Δεξαμενή Σκέψης
Οι Έλληνες με την αποικιοκρατική τους πολιτική προς ανατολάς (2) αλλά και δυσμάς (3) , δημιούργησαν νέες πόλεις-κράτη τα οποία λειτουργούσαν πάντα ως θυγατέρες των μητροπόλεων και είχαν καλές εμπορικές και πολιτιστικές συναλλαγές από την στιγμή που τους συνέδεε ο κοινός προγονικός μύθος και η κοινή φυλετική ρίζα. Ταυτόχρονα, διατηρούσαν την δική τους αυτονομία και αυτοδιοίκηση, όριζαν μόνοι τους νέους άρχοντες και δεν δέχονταν εξωτερικές παρεμβάσεις από την μητρόπολη για τον τρόπο λειτουργίας και διοικήσεως της αποικίας τους. Τις περισσότερες φορές οι ίδιες οι μητροπόλεις αποφάσιζαν μέσω κλήρου ή μέσω ανάθεσης αποστολής πολιτιστικής φύσεως να στέλνουν νέους και νέες σε νέα εδάφη ώστε να ιδρύσουν νέες πόλεις για να μπορέσουν να καλύψουν τις βιοτικές και τις ζωτικές ανάγκες των πόλεων τους. Κατά αυτόν τον τρόπο, η νέα αποικία εξυπηρετούσε τις ανάγκες της μητρόπολης που λόγω του πληθυσμού δεν μπορούσε να ανταπεξέλθει (επισιτιστικό), διευκόλυνε τις ζωές των μεταναστών στους οποίους άνοιγαν νέοι δρόμοι και ορίζοντες και μπορούσαν να βρουν έναν νέο ρόλο στην νέα πατρίδα τους (βιοτικό) και δημιουργούσαν νέα εστία πολιτισμού σε ένα ξένο τόπο ο οποίος τις περισσότερες φορές ήταν υποανάπτυκτος και οι ντόπιοι ή γειτονικοί λαοί αφομοίωναν σταδιακά τον ελληνικό πολιτισμό και ασπάζονταν την ανωτερότητα του και το μεγαλείο του. (πολιτιστικό)
Ο ρόλος της Μικράς Ασίας των αρχαϊκών χρόνων ήταν αρχικώς ζωτικής και στρατηγικής σημασίας αλλά δευτερευόντως λειτούργησε ως πολιτιστικός παράγοντας και ως τροφοδότης νέων ιδεών και φιλοσοφικών ρευμάτων. Η Ιωνική και η Αιολική γη, που έλαβαν τις ονομασίες τους από τα δύο βασικά ελληνικά φύλα, τους Ίωνες και τους Αιολείς (τα άλλα δύο ήταν οι Δωριείς και οι Αχαιοί) δημιούργησαν πόλεις-κράτη που έλαμψαν σαν άστρα φωτεινά στον πολιτισμό της Ασίας, όπως η Πέργαμος και η Έφεσος, εντάχθηκαν στα 7 θαύματα του αρχαίου κόσμου, όπως ο ναός της Αρτέμιδος στην Αλικαρνασσό, ίδρυσαν νέες φιλοσοφικές σχολές και ανακάλυψαν νέες επιστήμες, όπως η Μίλητος και οι Κλαζομενές, παρήγαγαν τον δικό τους ρυθμό αρχιτεκτονικής γραμμής και αισθητικής, τον ιωνικό ρυθμό. (οι άλλοι δύο είναι ο δωρικός και ο κορινθιακός)
Οι ‘’φυσικοί’’ ή ‘’κοσμικοί’’ φιλόσοφοι της Μικράς Ασίας, προσωκρατικοί στην σύγχρονη ιστορία της φιλοσοφίας, ήταν οι Ίωνες φιλόσοφοι, Θαλής (ένας από τους 7 Σοφούς της Αρχαιότητας), Ηράκλειτος (ο μέγας και ‘’σκοτεινός’’ κατά τους αμύητους), Αναξίμανδρος, Αναξαγόρας, Αναξιμένης, κ.α. οι οποίοι ερμήνευσαν τον κόσμο και την φύση των ανθρώπων και των ζωντανών οργανισμών μέσω της φιλοσοφίας και του στοχασμού και έθεσαν τις φιλοσοφικές βάσεις και τις εμπειρικές τους γνώσεις για την κοσμολογία, την φυσιολογία και τις θετικές επιστήμες της εποχής μας. Οι σχολές τους υπήρξαν σταθμοί στην ιστορία της ανθρωπότητας και μπορούν να θεωρηθούν ως δεξαμενές σκέψης (think tank στη σημερινή ορολογία) αν αντλήσουμε πληροφορίες και γνώσεις από την πυρήνα της φιλοσοφίας τους και τον μεταφέρουμε και τον προσαρμόσουμε στην σύγχρονη κοινωνία των ανθρώπων, των κρατών και των εθνών, όπως παραδείγματος χάριν ‘’Ο πόλεμος του Ηράκλειτου’’. (4)
Η ρήση του μεγάλου μύστη του συμπαντικού πολέμου ‘’Πόλεμος Πατήρ Πάντων’’ μπορεί να οριστεί ως το νέο γεωπολιτικό δόγμα της σημερινής Ελλάδος αν θέλει να επιβιώσει ως έθνος, ως πολιτισμός και ως κρατικός οργανισμός. Και αν καταφέρει να επιβιώσει και θέλει να επιβιώσει, μπορεί να εμπνευστεί από τις σχολές της Ιωνίας και από την πολιτιστική εκστρατεία αποικισμού προς την Μικρά Ασία και να διευθύνει μία νέα μικρασιατική εκστρατεία πολιτιστικής, εμπορικής, οικονομικής και γεωστρατηγικής φύσεως.
Σημειώσεις:
1. Αιγαίο Πέλαγος, Ιστορία και Γεωπολιτική του Ελληνισμού από την προϊστορία ως τους Αλεξανδρινούς χρόνους – Ιωάννης Λουκάς
2. Οι Έλληνες στην Ινδία, οι άγνωστες εκστρατείες Ηρακλή και Διονύσου στην Ανατολή – Δημήτρης Αλεξάνδρου
3. Οι Έλληνες της Δύσης – Manfredi Valerio-Massimo
4. Η τέχνη και η σκέψη του Ηράκλειτου – Charles H. Kahn