Γράφει ο Γεώργιος Τορνικάντης,
Στο δεύτερο μέρος θα αναλύσουμε τον μέντορα της ευρασιατικής γεωστρατηγικής και σύμβουλο του Πούτιν, Αλεξάντερ Ντούγκιν. Στη παρούσα φάση της ιστορίας δεν μπορεί να αγνοηθεί ο ρόλος του, όπως δεν μπορούσε να αγνοηθεί από την ιστορία της Ρωσικής Αυτοκρατορίας, η παρουσία του Ρασπούτιν, ή παρουσία του Γεώργιου Πλήθων Γεμιστού, πριν την κατάρρευση της Ελληνικής Ανατολικής Αυτοκρατορίας.
Όπως και στην περίπτωση του Πούτιν, δεν θα μας απασχολήσουν τα ‘’δύσκολα’’ παιδικά χρόνια, ούτε το τραύμα της σοβιετικής κατάρρευσης στον ‘’ευαίσθητο’’ ψυχισμό του μέσου Ρώσου πολίτη αλλά θα προβούμε σε παρουσίαση, ανάλυση και κρίση της προσωπικότητας, της αξίας και των θέσεων του γνωστού πανεπιστημιακού καθηγητή.
Οι οπαδοί του Ντούγκιν
Ο Ντούγκιν είναι καθηγητής Κοινωνιολογίας των Διεθνών Σχέσεων στο Κρατικό Πανεπιστήμιο της Μόσχας, γεωπολιτικός, φιλόσοφος και θεωρητικός του Διεθνούς Ευρασιατικού Κινήματος. Υπήρξε ιδρυτής δύο πολιτικών κομμάτων, του Εθνικομπολσεβικό Κόμμα απ’ το οποίο αποχώρησε ερχόμενος σε ρήξη με τον συνιδρυτή του, Λιμόνοφ και το Ευρασιατικό Κόμμα, το οποίο εξελίχθηκε μετά σε Διεθνές Κίνημα. Είναι συγγραφέας πολλών άρθρων, μελετών και πολλών σημαντικών βιβλίων. Τα κυριότερα του είναι: ‘’Τα θεμέλια της Γεωπολιτικής: Το μέλλον της Ρωσία’’, το οποίο άσκησε μεγάλη επιρροή στις ρωσικές ελίτ ιδίως μετά την κατάρρευση της ισχυρής σοβιετικής γεωπολιτικής υπερδύναμης, η ‘’Ευρασιατική Αποστολή’’, στο οποίο αναλύει την ιστορική αποστολή, τους γεωπολιτικούς στόχους και την αξία της Ευρασίας στον κόσμο και η ‘’Τέταρτη Πολιτική Θεωρία’’, η οποία έλαβε θερμής αποδοχής από τους ευρωπαϊκούς εθνικιστικούς κύκλους και τους ευρωσκεπικιστές διανοούμενους. Στο έργο του αυτό, ο Αλεξάντερ Ντούγκιν μέσω της φιλοσοφικής μεθοδολογίας, εμπνεόμενος από τον αγαπημένο του Γερμανό φιλόσοφο, Μάρτιν Χάιντιγκερ και το ‘’Dasein’’ του και παρατηρώντας την εξέλιξη των ιδεολογιών και κρίνοντας πως οι τρεις επικρατέστερες ιδεολογίες (ο Καπιταλισμός, ο Κομμουνισμός και ο Φασισμός) έχουν ολοκληρώσει τον κύκλο τους και η κάθε ιδεολογία έχει πάρει την θέση της στο χρονοντούλαπο της ιστορίας, προτείνει μια τέταρτη πολιτική θεωρία αντλώντας τα θετικά στοιχεία και των τριών ιδεολογιών προσαρμόζοντας τες στον σύγχρονο κόσμο και στις απαιτήσεις του μοντέρνου ανθρώπου.
Ο ίδιος είναι βαθιά θρησκευόμενος και ανήκει στην παλιά κοινότητα των Γ.Ο.Χ. (γνήσιοι Ορθόδοξος Χριστιανός) όπου κάνουν τον σταυρό τους με δύο δάκτυλα. Δυστυχώς, στο συγκεκριμένο θέμα ορισμένοι αδελφοί Ρώσοι δεν μπόρεσαν να πειστούν από την παρουσία του Μάξιμου του Γραικού όταν είχε ταξιδέψει στην Ρωσία για να τους εξηγήσει τα θεολογικά μυστήρια και να τους διαφωτίσει σύμφωνα με το Τριαδικό Θεό με αποτέλεσμα να θεωρήσουν πως εμείς, οι τότε Βυζαντινοί είχαμε αλλοιώσει το πνεύμα μας και το δόγμα μας λόγω της καθολικής κατοχής μας από τους Σταυροφόρους της Δύσης και να έχουν μια σειρά λανθασμένων κανόνων και στοιχείων που δεν αντιστοιχούν στην Ορθοδοξία αλλά περισσότερη αντλούν την επίδραση τους από τα ασιατικά μυστικιστικά ρεύματα και τον Γνωστικισμό. Ο Αλεξάντερ Ντούγκιν είναι έτσι κι αλλιώς μυστικιστής ως Ευρασιανιστής και εμπνευστής μίας θεωρίας περί της καταγωγής και γέννησης των Αρίων από την Υπερβορεία, δηλαδή τον παγωμένο βορρά της Ρωσίας. Η Ρωσία ως γεωπολιτικός χώρος και ως γεωφυσικό τοπίο έχει καταλυτική επίδραση στην ψυχοσύνθεση του ανθρώπου και ως μία υπο-ήπειρος μπορεί να εμπνεύσει τον κάθε ευφάνταστο και καλλιτεχνικό συγγραφέα και ποιητή για κάποια μοναδική και μυθολογική ιστορία στα βάθη της ρωσικής έκτασης και πέρα των Ουραλίων όρων.
Η πολιτική θεωρία του Ρώσου φιλόσοφου συνοψίζεται στην εξής τοποθέτηση:
‘’Σε κάθε δυτική κοινοβουλευτική χώρα, οι πολιτικές δυνάμεις που ασκούν την εξουσία και έχουν τα ηνία της χώρας είναι η κεντροδεξιά και η κεντροαριστερά, ή αλλιώς οι Χριστιανοδημοκρατές (στην Ελλάδα νεοδημοκράτες) και οι Σοσιαλδημοκράτες (στην Ελλάδα αλλάζουν συνεχώς ονόματα τα τελευταία χρόνια λόγω καταποντισμού του Πανελλήνιου Σοσιαλιστικού Κόμματος) με τις περιφερειακές πολιτικές παρατάξεις να συμπληρώνουν το κοινοβουλευτικό αφήγημα, να το στηρίζουν παθητικά ή να εναντιώνονται ανούσια και άτεχνα. Αυτό που προτείνει είναι η σύσφιξη των σχέσεων μεταξύ των δύο άκρων, της άκρας αριστεράς και της άκρας δεξιάς τις οποίες αποκαλεί περιφερειακές δυνάμεις με σκοπό να χτυπήσουν το πολιτικό κέντρο, τον δικομματισμό, και να αναλάβουν την διακυβέρνηση της χώρας. Ο τρόπος που μπορεί να επιτευχθεί αυτό είναι μόνο αν παραμεριστούν οι ιδεολογικές διαφορές, αν αφήσουμε για λίγο πίσω την ιστορία για να δημιουργήσουμε νέα ιστορία και αν θέσουμε ως αυτοσκοπό την διάλυση της παγκοσμιοποίησης και την αμερικανικής ηγεμονίας με κίνητρο την ανιδιοτελή προσήλωση προς την πατρίδα και τον λαό’’.
Σε γενικές γραμμές η τοποθέτηση του Ντούγκιν δεν είναι λανθασμένη, ούτε πολιτικώς ακραία. Αυτός είναι και ο λόγος που προκάλεσε έντονες συζητήσεις, επικοινωνίες και επαφές με διάφορα ευρωπαϊκά κινήματα (όπως Βόρεια Λίγκα της Ιταλίας, Γαλλικό Μέτωπο της Λεπέν, Εναλλακτική για την Γερμανία, Χρυσή Αυγή της Ελλάδος ,κ.α.) και δεξαμενές σκέψης, όπως αυτή του Γάλλου διανοούμενου και στοχαστή, Αλαί Ντε Μπενουά, με κοινή ιδεολογική αφετηρία την Παραδοσιοκρατία και κοινό όραμα την Ευρώπη των Εθνών και των Λαών. Η σύσφιξη των σχέσεων μεταξύ ευρωσκεπτικισμού και ευρασιανισμού όμως δεν τελεσφόρησε καθότι οι πρώτοι διέκριναν πως στη σκέψη του Ρώσου στοχαστή και φιλοσόφου, υπήρχε ακόμη η αδήριτη ανάγκη αναβίωσης της ρωσικής αυτοκρατορίας με άλλη ονομασία αρνούμενος το δικαίωμα του εθνικού προσδιορισμού και της ταυτότητας όπως την εκφράζουν οι ευρωσκεπτικιστές και οι ταυτοτιστές σε σχέση με πρώην σοβιετικές δημοκρατίες όπως τις Βαλτικές χώρες που έχουν την δική τους ιδιαίτερη ταυτότητα και την ιδιαίτερη γλώσσα τους.
Το θέμα όμως της συνεργασίας των δύο πολιτικών άκρων βρίσκει άγονο έδαφος και ιδίως καμένη γη σε ορισμένες πατρίδες (όπως στην Ελλάδα) για να καλλιεργηθεί ένα φιλικό κλίμα μεταξύ των δύο ιδεολογικών ρευμάτων προς αναχαίτιση της αμερικανικής παντοδυναμίας και της εξουδετέρωσης των πολιτικών πρακτικών που εφαρμόζονται στις δυτικές δημοκρατίες διαιρώντας τους λαούς και απομυζώντας τους εθνικούς τους πόρους. Αυτό οφείλεται σε δύο κύριου λόγους:
τον ιδεολογικό: οι περισσότεροι οπαδοί μιας ιδεολογίας, είτε αριστερής, είτε εθνικιστικής, έχοντας βιώσει κάποιες πολιτικές καταστάσεις και έχοντας αντλήσει τις περισσότερες ιδέες και απόψεις από άλλα πρόσωπα, κόμματα και παρατάξεις, ελάχιστοι από βιβλία, και αν είναι βιβλιόφιλοι θα είναι σίγουρα πάντα βιβλία των ‘’δικών’’ τους, είναι αδύνατον να αποδεχθούν μία πολιτική συνεργασία και να μεταπηδήσουν ιδεολογικούς φραγμούς και πολιτικά εμπόδια για το καλό της πατρίδος. Επίσης, σε λαούς όπως είναι οι μεσογειακοί, οι οποίοι είναι πιο συναισθηματικοί και παρορμητικοί, οι ιστορικές αναμνήσεις και αφηγήσεις των προγόνων και των πατεράδων τους μεταφέρονται στους νέους και στις επόμενες γενιές φωλιάζουν στο ασυνείδητο των νέων και μεταμορφώνονται σε φαντασιακά ‘’βιώματα’’, δηλαδή αναφέρονται από τους νέους και εξιστορούνται σαν να έχουν βιώσει αυτοί την ναζιστική κατοχή ή τον συμμοριτοπόλεμο. Εξάλλου, όπως ο τρόπος που αντιλαμβάνεται κανείς την έννοια πατρίδα έχει επίσης ιδεολογικό πρόσημο και έχει υποστεί νοητική επεξεργασία για ολοκληρώσει ή για να δώσει κύρος και λόγο στην δημιουργία μιας ιδεολογίας. Έτσι, για τους δεξιούς αποτελεί σημείο αναφοράς ενώ για τους αριστερούς στόχος επίθεσης. Για τους πρώτους είναι ένα βασικό στοιχείο της ιδεολογίας τους ανεξαρτήτως κυβέρνησης, ενώ για τους δεύτερους είναι η πηγή της ‘’δυστυχίας’ τους, εκτός κι αν η κυβέρνηση είναι αριστερή επομένως είναι ‘’περήφανοι’’. Αυτό είχε επισημανθεί κι από τον καθηγητή Γεωπολιτικής και εμπνευστή της ‘’Ενδιάμεσης Περιοχής’’, Δημήτριο Κιτσίκη, ο οποίος στον πρόλογο του βιβλίου του Αλεξάντερ Ντούγκιν, ‘’Τέταρτη Πολιτική Θεωρία’’ διευκρινίζει πως στην Ελλάδα μία τέτοια συμμαχία είναι ανέφικτη λόγω του ιδεολογικού κολλήματος των δεξιών και του αντιπατριωτισμού που φτάνει τα όρια του ανθελληνισμού των εν Ελλάδι και Κύπρου αριστερών.
τον ψυχολογικό: οι περισσότεροι άνθρωποι είναι εγωιστές και εγωκεντρικοί και πάσχουν από τον σύνδρομο του ‘’προέδρου’’ ή του ‘’αρχηγού’’. Προτιμούν να διατηρούν μία μικρή ομάδα κλειστού κύκλου, ελεγχόμενη και σταθερά προσανατολισμένη και να περιτριγυρίζεται γύρω τους ακολουθώντας τους πιστά παρά να ενταχθούν σε κάτι μεγάλο, ευρύ, πρωτοπόρο και άγνωστο στην έκβαση του λαμβάνοντας μία δεύτερη θέση ή κανένα αξίωμα στον νέο μετασχηματισμό λόγω της ευρύτητας του και της εξάπλωσης του με την εισροή πολλών προσώπων και την στελέχωση εξαίρετων προσωπικοτήτων. Διακυβεύεται η θέση, το κύρος, η ασφάλεια και η ηδονή που τους παρέχει η θέση του προέδρου και του αρχηγού και μόνο στο άκουσμα της αναφώνησης από κάποιο μέλος της ομάδας τους. Τις περισσότερες φορές βέβαια, καταφέρνουν να καλύψουν αυτό το κενό και να εμποδίζουν διαρροές και ενώσεις με πρόσχημα κάποια ασήμαντη ιδεολογική διαφορά ή λόγω ασυνέπειας στον πολιτικό λόγο. Το θέμα γίνεται σαφώς δυσκολότερο και ακατόρθωτο όταν εμπλέκονται οικονομικά συμφέροντα και ‘’πελατειακές σχέσεις’’ με το πολιτικό σύστημα και τους φορείς του.
Το επόμενο έργο του Ρώσου διανοούμενου, το οποίο είναι ένα ηχηρό μήνυμα και ένα προφανές δίλημμα στις συνειδήσεις των εθνών είναι το, ‘’Great Reset or Great Awaking’’ (Μεγάλη Επανεκκίνηση ή Μεγάλη Αφύπνιση) με το οποίο απαντάει στον Γερμανό συγγραφέα του βιβλίου, Scwab Klaus και καλεί τους λαούς να αντισταθούν στην Νέα Τάξη Πραγμάτων, η οποία άρχισε να εφαρμόζεται με αφορμή τον Covid-19 και οδήγησε όλες τις δημοκρατίες του δυτικού κόσμου με τα αλλεπάλληλα lockdowns σε μια οδυνηρή οικονομική κατάσταση και σε κοινωνικό μαρασμό. Η Ρωσία του Πούτιν και του Ντούγκιν ακολούθησαν ένα τελείως διαφορετικό μοντέλο αντιμετώπισης της ‘’υγειονομικής κρίσης’’ αντιμετωπίζοντας ως επιδημία κι όχι ως πανδημία και ασκώντας περισσότερη πίεση στους εμβολιασμούς στην τρίτη ηλικία και χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν προέβη κι αυτή σε ένα δίμηνο lockdown, το οποίο προκάλεσε σφοδρή κριτική και μεγάλη απογοήτευση για το πρόσωπου του Πούτιν, δεδομένου ότι στη Ρωσία δεν έλαβε καμία επιχείρηση οικονομική βοήθεια και κανένας πολίτης δεν πήρε λεφτά για να κάθεται στο σπίτι του από την Γερμανία ή το ευρωπαϊκό ταμείο.
Τέλος, ο μύστης της Ευρασίας, είναι μία ιδιαίτερα πολυσχιδής προσωπικότητα με παρουσία στην ρωσική συμβουλευτική πολιτική (η προσάρτηση της Κριμαίας θεωρείται δική του έμπνευση), στο χώρο της ευρωπαϊκής ακροδεξιάς, στους κύκλους της αριστερής διανόησης, της ορθόδοξης κοινότητας και της τεκτονικής στοάς. Ο Έλληνας φιλόσοφος, γεωπολιτικός αναλυτής, μαθηματικός και εξειδικευμένος στην Νοοπολιτική, δηλωμένος ελευθεροτέκτονας και ιδρυτής στοάς έχει στενές σχέσεις με τον Ντούγκιν και εκφράζει εμπεριστατωμένα και φιλοσοφικά τις θέσεις της Τέταρτης Πολιτικής Θεωρίας, μιας εναλλακτικής μορφής παγκόσμιας οικονομίας και την ανάγκη δημιουργίας ενός πολυπολικού κόσμου, όπως τον προωθεί ο Ρώσος ‘’γκουρού’’.
‘’Ο πόλεμος στην Ουκρανία δεν είναι ένας περιφερειακός πόλεμος αλλά ένας πόλεμος με πολλά μηνύματα, είναι ένας πόλεμος κατά της παγκοσμιοποίησης’’, εξήγγειλε ο Ντούγκιν πρόσφατα, παραδέχθηκε ο υπουργός εξωτερικών Λαβρόφ σε δελτίο τύπου και έχει αναφέρει εδώ και βδομάδες σε συνέντευξη του, ο Έλληνας γεωπολιτικός αναλυτής, Κωνσταντίνος Γρίβας. Το αν ο Ντούγκιν είναι ένας σύγχρονος Ρασπούτιν που θα οδηγήσει την Ρωσία σε μία νέα κατάρρευση εκ των έσω, ή αν είναι ένας αναμορφωτής σαν τον Γεώργιο Πλήθων και εμπνεύσει την ρωσική ελίτ προς αναγέννηση της Ρωσίας ως εναλλακτικός γεωπολιτικός χώρος και κόσμος μένει παρά να αναμένουμε το πέρας του αδελφικού πολέμου. Σίγουρα πάντως υπάρχουν πολλά ακροδεξιά και ακροαριστερά στοιχεία στην ψυχοσύνθεση του που άλλα την φωτίζουν και άλλα την συσκοτίζουν…
Αλλά και αυτό:
Εξαιρετικό άρθρο, απλώς θα ήθελα να συμπληρώσω κάτι πολύ σημαντικό. Η σύζευξη αριστεράς και δεξιάς (κομμουνισμού – εθνικισμού καλύτερα ή όπως αναφέρεται αλλιώς ως εθνικομπολσεβικισμός) κατά τον Ντούγκιν δεν αποτελεί αυτοσκοπό. Είναι απλώς το πρώτο βήμα προς την Τέταρτη Πολιτική Θεωρία που στηρίζεται στην πλήρη αποδόμηση όλων των εκ της Νεωτερικότητας και του ευρωπαϊκού Διαφωτισμού δημιουργηθέντων ιδεολογιών.
Κάθε ιδεολογία (οι τρεις βασικές είναι φιλελευθερισμός – καπιταλισμός, μαρξισμός – κομμουνισμός, φασισμός – εθνικισμός… και με αυτή την ιστορική σειρά) έχει απομονώσει ένα μεταφυσικό στοιχείο της πραγματικότητας, από τη διαλεκτική του σχέση με τα υπόλοιπα. Ο φιλελευθερισμός – το άτομο, ο μαρξισμός – την τάξη και ο εθνικισμός – το έθνος. Κάθε ένα από αυτά, υπό αυτή τη διαλεκτική απομόνωση, διαστρεβλώνεται δημιουργώντας παρανοήσεις για την πραγματικότητα. Ιδίως σήμερα με την επικράτηση του φιλελευθερισμού και το “πλασάρισμά του” ως πραγματικότητα και φυσική εξέλιξη της ανθρώπινης αντίληψης, λόγω της ιστορικής του επικράτησης απέναντι στις άλλες δύο ιδεολογίες, κάνει το πρόβλημα της διαστρέβλωσης της πραγματικότητας ακόμα πιο έντονο.
Ο Ντούγκιν, λοιπόν, δεν αποσκοπεί απλώς στη συνεργασία κομμουνιστών και εθνικιστών για την νίκη απέναντι στον φιλελεύθερο καπιταλισμό. Άλλωστε οι ιδεολογίες στην πραγματικότητα δεν έχουν την κοινά αποδεκτή γραμμική σχέση όπου στα άκρα βρίσκονται οι δύο άλλες ιδεολογίες και στη μέση ο φιλελευθερισμός, αλλά η σχέση τους είναι, θα λέγαμε, τριγωνική, κάτι που σημαίνει ότι δυνητικά, όπως συνέβη πολλές φορές στην ιστορία, μπορούν να γίνουν κάλλιστα συνεργασίες ανάμεσα σε όλες τις ιδεολογίες. Η αριστεροδεξιά γραμμική σχέση υπάρχει μόνο στα πλαίσια της επικράτησης του φιλελευθερισμού όπως θα συνέβαινε και με την επικράτηση οποιασδήποτε άλλης ιδεολογίας που θα διέθετε την αριστερή και δεξιά της πτέρυγα. Αυτή η τριγωνική σχέση, που την περιγράφει με πολύ κατανοητό τρόπο ο Δημήτρης Κιτσίκης στα βιβλία του, εκπορεύεται από το γεγονός ότι και οι τρεις αποτελούν μέρος της ολότητας της Νεωτερικής Κοινωνίας. Ακριβώς γι’ αυτό τον λόγο ο Ντούγκιν δεν επιθυμεί να αποδομηθεί μόνο ο φιλελευθερισμός αλλά όλες οι νεωτερικές ιδεολογίες. Η σύνθεση κομμουνισμού και εθνικισμού αποτελεί απλώς μία πρώτη γραμμή ανάσχεσης της ολοκληρωτικής επιβολής του φιλελευθερισμού ως παγκοσμιοποίηση και γίνεται κατ’ ανάγκη για τον λόγο ότι οι μάζες εξακολουθούν να αντιλαμβάνονται την πραγματικότητα ιδεολογικά αφού αποτελούν μέρη της Νεωτερικότητας. Ο Ντούγκιν δεν είναι εθνικιστής και νοεί τον εθνικισμό πολύ διαφορετικά από αυτό που αντιλαμβάνεται ο μέσος πολίτης σήμερα, όπως και τον κομμουνισμό. Θεωρεί τα εθνοκράτη δημιουργήματα αυτής της στρεβλής ιδεολογικής πραγματικότητας του νεωτερισμού και αντιθέτως προτάσσει πιο σύνθετες πολιτισμικά διεθνείς οντότητες που θα ξεπερνούν τα αυστηρά εθνοκρατικά σύνορα.
Πραγματική διαλεκτική σύνθεση αυτών των τριών μεταφυσικών στοιχείων για τον Ντούγκιν υπάρχει μόνο στις παραδοσιακές προνεωτερικές κοινωνίες και ιδίως στην Ορθόδοξη Χριστιανική παράδοση (για πολλούς θεολογικούς λόγους). Θεωρεί ότι η εικόνα που υπάρχει σήμερα για την προνεωτερική κοινωνία είναι αποτέλεσμα στρεβλώσεων του μοντερνισμού και της ψευδαίσθησης της προόδου, συνεπώς ο επιστήμονας – μελετητής της πολιτικής θεωρίας πρέπει να καθαρίσει την προνεωτερική πραγματικότητα από τον μύθο. Με αυτόν τον τρόπο θα υπάρξει μία Παραδοσιακή προσέγγιση που θα είναι απόλυτα εναρμονισμένη με το σήμερα και δεν θα αποτελεί αναχρονισμό ή μιμητισμό του παρελθόντος. Άλλωστε σε καμία περίπτωση δεν θα μπορούσε να διαγραφεί δια μαγείας η παγκόσμια ιστορία των τελευταίων 300 ετών.
Συγγνώμη για το μακροσκελές σχόλιο αλλά εφόσον το άρθρο σας αποτελεί μία πολύ προσεκτική και ψύχραιμη προεπισκόπιση των θεωριών του Ντούγκιν θεώρησα απαραίτητο ότι θα έπρεπε να γίνει σαφές πως δεν μιλάμε για άλλη μία νεωτερική ιδεολογία που προσπαθεί απλώς να συνθέσει όψεις του σύγχρονου ιδεολογικού, αλλά αποτελεί κατά βάση μία επιστημονική θεωρία που βασίζεται στην μεθοδολογία της πολιτικής κοινωνιολογίας.
Οικονόμου Δημήτριος
Κοινωνιολόγος – Διεθνολόγος