Γράφει η Ειρήνη Καρύδη.
Το «Κρυφό Σχολειό» δεν είναι μύθος.
«Τα λίγα γράμματα που ξέρω, λέει ο γέρος του Μωριά, τα έμαθα από το “Ψαλτήρι” και το “Οχτωήχι” της εκκλησίας». Επειδή γράφτηκαν διάφορα σχετικά με το «Κρυφό Σχολειό» επί της Τουρκοκρατίας και ορισμένοι επιχείρησαν να αμφισβητήσουν την ύπαρξή του, ίσως επειδή κάποιοι έχουν μία βαθύτερη αμφισβήτηση του ρόλου και της προσφοράς της Ορθοδόξου Εκκλησίας μας κατά την περίοδο της δουλείας του γένους μας από τον οθωμανικό ζυγό. Θεωρώ, λοιπόν, χρήσιμο να καταθέσω ορισμένα στοιχεία που ελπίζω να «φωτίσουν» μερικές ασάφειες.
Κατά πρώτης πρέπει να τονίσω ότι η περίοδος της τουρκοκρατίας κράτησε τέσσερις αιώνες… Οι δύο πρώτοι αιώνες υπήρξαν πολύ δύσκολοι και μέχρι τα μέσα του 17ου αιώνα απαγορευόταν η άσκηση των θρησκευτικών και εκπαιδευτικών ελευθεριών. Χαρακτηριστικά αναφέρω ότι ο Σουλτάνος Σελήμ Α’ στις αρχές του 16ου αιώνος δήλωνε δημόσια το μίσος του προς τους Χριστιανούς και την άποψή του περί βίαιου εξισλαμισμού όλων των μη μουσουλμάνων. Το 1537 ο Σουλεϊμάν Α’ εξέδωσε διαταγή που ζητούσε να εκτελεστεί ως άπιστος οποιοσδήποτε αμφισβητούσε τα λόγια του προφήτη Μωάμεθ.
Επίσης, από τις αρχές του 16ου αιώνος γίνεται φανερή η αυξανόμενη επιρροή των φανατικών μουσουλμάνων στην Αυλή των Σουλτάνων, γεγονός που δυσκόλευε την υλοποίηση των προνομίων των Χριστιανών, μάλιστα, οι ζηλωτές αυτοί του φανατικού Ισλάμ στράφηκαν γενικά εναντίον κάθε μορφής εκπαιδεύσεως, που δεν ακολουθεί το Κοράνι. Υπό την επιρροή τους βρέθηκε ο σουλτάνος Μουράτ Δ’ (1623-1640), ενώ οι οπαδοί της ίδιας ιδεολογίας επέτυχαν το 1711 να κατασχεθεί η βιβλιοθήκη του βεζίρη Τσόρλουλου πασά και να απαγορευθεί η μελέτη επιστημονικών βιβλίων.
Όπως είναι κατανοητό, λοιπόν, σε μια περίοδο κατά την οποία διώκονταν ακόμη και οι μουσουλμάνοι εραστές της μορφώσεως, φανταστείτε πόσο δύσκολο θα ήταν σε Χριστιανούς να διδάσκουν και να διδάσκονται ελεύθερα την πίστη, την ιστορία και την εθνική ταυτότητά τους. Σε τέτοιες σκοτεινές εποχές δημιουργήθηκε η ανάγκη για “Κρυφά Σχολειά” .Άλλωστε η περίοδος αυτή δεν μπορεί να αμφισβητηθεί καθώς υπάρχουν ιστορικά ντοκουμέντα, που μαρτυρούν αν είναι έτσι τα πράγματα:«Τα Κρυφά Σχολειά συνεχίζονται εκεί που οι τοπικοί πασάδες και μπέηδες μάχονται τους καλόγερους και τα γράμματα», μας λέει ο Αλ. Ελλάδιος το 1714.
«Ο Γέρο Μαλαξός (Πρωτόπαπας) δίνει μαθήματα κρυφά στο σπίτι του, μέσα σ’ ένα εξαθλιωμένο γυμνό δωμάτιο», μας λέει στην Περιγραφή του ο Γκέρλαχ το 1752.«Το Κρυφό Σχολειό δεν είναι θρύλος. Το συνετήρησε, παρά τις καταδιώξεις, ο βαθύτατος πόθος του τυραννουμένου έθνους να υπάρξει», βροντοφωνεί ο κριτικός – ακαδημαϊκός – ιστορικός Δ. Κόκκινος.Επίσης, ένας σημαντικός λόγος για να λειτουργούν τα «Κρυφά Σχολειά» ήταν το «ΠΑΙΔΟΜΑΖΩΜΑ».Ο Δ. Ζακυνθηνός στην ιστορία του «Η τουρκοκρατία» σελ. 13 γράφει:«Κατά τακτά διαστήματα ανά πενταετίαν επί Μωάμεθ του Β’, βραδύτερον δε ανά τετραετίαν, τριετίαν η και συχνότερον, διετάσσετο η στρατολογία χριστιανόπαιδων επί τη βάσει των υπό των τοπικών η κοινοτικών αρχών τηρουμένων μητρώων. Οι στρατευόμενοι ήσαν συνήθως ηλικίας από δέκα μέχρι δεκαπέντε ετών».Τα παιδιά, λοιπόν, που δεν θα υποτάσσονταν ήταν αδύνατο να πηγαίνουν σε φανερά σχολεία… Αλλά και πάλι, οι Τούρκοι, κατά περιόδους, όταν αγρίευαν απαγόρευαν την ίδρυση σχολείων για να μη μορφωθεί και σηκώσει κεφάλι ο Έλληνας. Κάθε τόσο, δηλαδή, αναιρούσαν τα περί ελεύθερης παιδείας.
Συμπεραίνουμε, λοιπόν, ότι τα Κρυφά Σχολειά ήταν απαραίτητα στους πρώτους δύο αιώνες της τουρκοκρατίας λόγω του κλίματος φόβου και τρόμου που επικρατούσε. Συνεπώς, κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει ότι η Ορθόδοξη Εκκλησία φρόντιζε επί τουρκοκρατίας να τονώνει το εθνικό κοινωνικό και εκπαιδευτικό συναίσθημα των ελληνοπαίδων ακόμη και με «Κρυφό» τρόπο. Και μέσα σ’ αυτήν την γενικότερη αμφισβήτηση εντάσσεται και η άρνηση του “Κρυφού Σχολειού” .
Άλλωστε γιατί να βυθιστουμε στην μεταξύ μας σαρκοφαγια περί μυθοπλασίας, όταν υπάρχει το ΗΘΟΣ:Το ελληνορθόδοξο ΗΘΟΣ, το οποίο αποτελεί πνευματικό εξοπλισμό απαραίτητο και για την πορεία του Γένους.
Και σαν επιστέγασμα ας ξαναθυμηθούμε αυτό που μαθαίναμε από μικρά παιδιά:«Φεγγαράκι μου λαμπρόφέγγε μου να περπατώνα πηγαίνω στο σχολειόνα μαθαίνω γράμματα,γράμματα σπουδάγματατου Θεού τα πράγματα.»